বিশেষ প্ৰতিবেদনঃ বহু বছৰৰ পিছত সমগ্ৰ দেশৰ লগতে ৰাজ্যতো ক’লা বেজ পিন্ধি প্ৰতিবাদত নামিল বিদ্যালয়-মহাবিদ্যালয়ৰ শিক্ষক কৰ্মচাৰী। যোৱা ২২ আৰু ২৩ আগষ্টত দুদিনীয়া কৰ্ম বিৰতিও হৈ গ'ল। বহু বছৰৰ পিছত শিক্ষক-কৰ্মচাৰী আৰু অন্যান্য চৰকাৰী সংস্থাৰ বিষয়া-কৰ্মচাৰীৰ প্ৰতিবাদে একপ্ৰকাৰ উত্তাল কৰি তোলে ৰাজ্যৰ পৰিৱেশ।
চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ এই প্ৰতিবাদৰ দাবী আছিল ৰাজ্যত নিশ্চিত পেঞ্চন আঁচনি অৰ্থাৎ অ’ পি এছ পুনৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা। অৱসৰৰ পিছত অনিশ্চিত নিৰাপত্তাৰ আশংকাত এনেদৰে কৰ্তব্যৰত হৈ থকা সময়তে তেওঁলোকে প্ৰতিবাদ কৰিবলৈ বাধ্য হয়। কিন্তু কি এই অ’ পি এছ? কিয় বা বিৰোধিতা কৰা হৈছে চৰকাৰে প্ৰৱৰ্তন কৰা নতুন পেঞ্চন আঁচনিৰ? অ’পিএছ পুনৰ প্ৰৱৰ্তনৰ দাবীত প্ৰতিবাদ কেৱল অসমতে হোৱা নাই। মধ্যপ্ৰদেশ, দিল্লী, উত্তৰ প্ৰদেশ আদি দেশৰ বহু ৰাজ্যত এতিয়া অ’পিএছৰ দাবীত প্ৰতিবাদত নামিছে চৰকাৰী কৰ্মচাৰী।
পুৰণি পেঞ্চন আঁচনি (অ’পিএছ)
পেঞ্চন হৈছে অৱসৰৰ পিছত এগৰাকী চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ আয়ৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ উৎস। ভাৰতত ১০০ গৰাকী চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ ভিতৰত ৯৯ গৰাকীয়েই অৱসৰৰ পিছত পেঞ্চনৰ ধনৰ ওপৰতে নিৰ্ভৰশীল হৈ জীৱন নিৰ্বাহ কৰে। বৃদ্ধাৱস্থাৰ আৰ্থিক লাখুটিস্বৰূপ এই পেঞ্চন ব্যৱস্থা চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ বাবে প্ৰথম ব্যৱস্থা কৰা হৈছিল ইন্দিৰা গান্ধীৰ শাসন কালত।
১৯৭২ চনত কেন্দ্ৰীয় অসমাৰিক সেৱা (পেঞ্চন) অধিনিয়মৰ অধীনত ভাৰতত চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ বাবে প্ৰথমবাৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছিল এক পেঞ্চন নীতি। এই নীতিৰ অধীনত চৰকাৰী কৰ্মচাৰীসকলে অৱসৰৰ সময়ত লাভ কৰা দৰমহাৰ আধা মাহিলী পেঞ্চন হিচাপে লাভ কৰাৰ সুযোগ লাভ কৰিছিল। তেতিয়াৰ পৰাই ভাৰতত পেঞ্চনৰ পৰম্পৰাগত পদ্ধতি হিচাপে ২০০৪ চনলৈকে এই পেঞ্চন আঁচনি প্ৰৱৰ্তিত হৈ আছিল।
কিন্তু অৱসৰপ্ৰাপ্তসকলৰ বাবে অ’পিএছ যিমানেই বিত্তীয়ভাৱে আৰামদায়ক আছিল, ই বহনক্ষমতাৰ প্ৰত্যাহ্বানৰো সৃষ্টি কৰিছিল। জনসংখ্যা আৰু আয়ুস বৃদ্ধিৰ লগে লগে এই আঁচনিখনে চৰকাৰৰ ৰাজকোষত যথেষ্ট আৰ্থিক হেঁচা হ'বলৈ আৰম্ভ কৰে। কৰ্মচাৰীসকলৰ বাবে এই পেঞ্চন আঁচনি সুবিধাজনক হ’লেও চৰকাৰৰ ওপৰত অধিক আৰ্থিক চাপৰ সৃষ্টি হোৱাত এই আঁচনি চৰকাৰৰ বাবে এক ভাবুকিসদৃশ হৈ পৰে। যাৰ বাবে পেঞ্চনক লৈ পুনৰ চিন্তা কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে চৰকাৰৰ নীতি-নিৰ্ধাৰকসকলে।
বাজপেয়ীৰ চৰকাৰৰ নতুন পেঞ্চন আঁচনি (এনপিএছ)
ন ন প্ৰযুক্তিৰ উত্তৰণ আৰু বিজ্ঞানৰ অগ্ৰগতিৰ লগে লগে মানুহৰ আয়ুসো বৃদ্ধি পাইছে। সমান্তৰালভাৱে জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ কাৰকে দেশৰ ৰাজকোষত আৰ্থিক হেঁচা প্ৰয়োগ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। এনে পৰিপ্ৰেক্ষিততে ২০০৩ চনত তদানীন্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ চৰকাৰে পুৰণি পেঞ্চন আঁচনিৰ ঠাইত এখন নতুন আৰু সংশোধনীমূলক আঁচনি অনাৰ প্ৰস্তাৱ আগবঢ়ায়। ইয়াৰ পিছতে ২০০৪ চনৰ পিছত চাকৰিত যোগদান কৰা চৰকাৰী কৰ্মচাৰীসকলৰ বাবে প্ৰযোজ্য হৈ পৰে নতুন পেঞ্চন আঁচনি বা এন পি এছ।
এন পি এছ হৈছে এটা নিৰ্দিষ্ট অৱদান পেঞ্চন ব্যৱস্থা, অৰ্থাৎ পেঞ্চনৰ পৰিমাণ কৰ্মচাৰী আৰু নিয়োগকৰ্তাই দিয়া অৱদান, আৰু বিনিয়োগৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হোৱা লাভৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। এন পি এছে কৰ্মচাৰীসকলক বিভিন্ন বিনিয়োগ বিকল্প, যেনে ইকুইটি, কৰ্পৰেট বণ্ড, আৰু চৰকাৰী ছিকিউৰিটিৰ মাজৰ পৰা বাছি ল’ব পাৰে। কিন্তু এন পি এছে কোনো নিৰ্দিষ্ট পেঞ্চনৰ পৰিমাণৰ নিশ্চয়তা নিদিয়ে, আৰু কৰ্মচাৰীসকলে বজাৰৰ বিপদ বহন কৰিবলগীয়া হয়। তদুপৰি এন পি এছত কৰ্মচাৰীসকলে অৱসৰৰ পিছত তেওঁলোকৰ সঞ্চিত কৰ্পাছৰ কমেও ৪০ শতাংশ বাৰ্ষিকী পৰিকল্পনাত বিনিয়োগ কৰিব লাগিব, যিয়ে নিয়মীয়া আয়ৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে।
নতুন পেঞ্চন আঁচনি অনাৰ কাৰণ
২০০৩ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত প্ৰধানমন্ত্ৰী অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ অধীনত তেতিয়াৰ বিজেপি নেতৃত্বাধীন কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে এন পি এছ প্ৰৱৰ্তন কৰাৰ মূল কাৰণ আছিল পেঞ্চনৰ দায়বদ্ধতা বৃদ্ধিৰ বাবে চৰকাৰৰ বিত্তীয় বোজা হ্ৰাস কৰা। একাংশ বাতৰি অনুসৰি ২০০০ চনৰ আৰম্ভণিতে ভাৰতৰ পেঞ্চনৰ ঋণ অনিয়ন্ত্ৰিত স্তৰত উপনীত হৈছিল। এন পি এছক চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ বাবে অধিক বজাৰ সম্পৰ্কীয় আৰু নমনীয় পেঞ্চন আঁচনি প্ৰদানৰ উপায় হিচাপেও দেখা গৈছিল। প্ৰথম অৱস্থাত সশস্ত্ৰ বাহিনীৰ বাহিৰে ২০০৪ চনৰ ১ জানুৱাৰীৰ পৰা চৰকাৰী সেৱাত যোগদান কৰা নতুন নিযুক্তিপ্ৰাপ্তসকলৰ ক্ষেত্ৰতহে এন পি এছ প্ৰযোজ্য আছিল। পিছলৈ ২০০৯ চনত ১৮ৰ পৰা ৬৫ বছৰ বয়সৰ ভিতৰত ভাৰতৰ সকলো নাগৰিকৰ বাবে এই ব্যৱস্থা মুকলি কৰা হয়।
পুৰণি পেঞ্চন আঁচনিৰ দাবীত প্ৰতিবাদৰ জোৱাৰ
২০০৪ চনত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে পুৰণি পেঞ্চন আঁচনিৰ ঠাইত নতুন পেঞ্চন আঁচনি অনাৰ পিছতে দেশজুৰি এক প্ৰতিবাদৰ ঢৌ উঠিছিল। সেই সময়তে দিল্লীত কেইবা শতাধিক চৰকাৰী কৰ্মচাৰীয়ে পুৰণি পেঞ্চন আঁচনিৰ দাবীত ধৰ্মঘট কাৰ্যসূচী ৰূপায়ণ কৰে। তেওঁলোকে যুক্তি দিছিল যে এন পি এছে তেওঁলোকক বজাৰৰ অস্থিৰতাৰ সন্মুখীন কৰাব আৰু অৱসৰৰ সময়ত তেওঁলোকে নিশ্চিত পেঞ্চন লাভ নকৰাৰ সম্ভাৱনা প্ৰকট হৈ পৰিব।
পৰৱৰ্তী সময়ত ৰাজ্যই ৰাজ্যই এনপিএছৰ বিৰোধিতাৰে আৰু অ’পিএছৰ দাবীৰে চৰকাৰী কৰ্মচাৰীয়ে প্ৰতিবাদী কাৰ্যসূচী ৰূপায়ণ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। বিশেষকৈ মধ্যপ্ৰদেশ, ৰাজস্থান, ছত্তীশগড়ত পুৰণি পেঞ্চন আঁচনি পুনৰ বাহাল কৰাৰ দাবীৰে চৰকাৰী কৰ্মচাৰীসকলক বিক্ষোভ কাৰ্যসূচী ৰূপায়ণ কৰা দেখা যায়। এই প্ৰতিবাদতে সেও মানি শেহতীয়াকৈ দেশৰ ৫ খন অবিজেপি শাসিত ৰাজ্য- ছত্তীশগড়, ৰাজস্থান, হিমাচল প্ৰদেশ, পঞ্জাৱ আৰু ঝাৰখণ্ডে পুনৰ চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ বাবে পুৰণি পেঞ্চন আঁচনি বাহাল কৰিবলৈ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰে। কিন্তু এতিয়া এই ৰাজ্য চৰকাৰ কেইখনে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অনুমোদন লাভ কৰা নাই অথবা আইনী বাধাৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হৈছে।
পেঞ্চন আঁচনি শেহতীয়াকৈ কেইবাখনো ৰাজ্যতে নিৰ্বাচনী ইছ্যু হৈ পৰা পৰিলক্ষিত হৈছে। পঞ্জাৱ বিধানসভা নিৰ্বাচনৰ সময়তো আম আদমী পাৰ্টীয়ে দলৰ নিৰ্বাচনী ইস্তাহাৰত পুৰণি পেঞ্চন আঁচনি পুনৰ প্ৰৱৰ্তন কৰাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছিল।
একেদৰে হিমাচল প্ৰদেশৰ নিৰ্বাচনতো কংগ্ৰেছে অ’পিএছক এক গুৰুত্বপূৰ্ণ নিৰ্বাচনী বিষয় হিচাপে লৈ প্ৰচাৰ চলোৱা দেখা গৈছিল। শাসকীয় বিজেপিক প্ৰতিহত কৰিবলৈ ৰাজ্যখনত কংগ্ৰেছে পুনৰ অ’পিএছ বাহাল কৰাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি প্ৰদান কৰিছিল আৰু নিৰ্বাচনত জয়ী হৈ চৰকাৰ গঠন কৰাৰ পিছতে এই প্ৰতিশ্ৰুতি পালন কৰাও দেখা গৈছে। আগন্তুক ৰাজস্থান বিধানসভা নিৰ্বাচনতো অ’পিএছ আৰু এনপিএছ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় হৈ পৰাৰ সম্ভাৱনা ব্যক্ত কৰিছে ৰাজনৈতিক বিশ্লেষকসকলে। অৱশ্যে ৰাজস্থানত অশোক গেহলটৰ চৰকাৰে অপিএছ প্ৰৱৰ্তন কৰি ইতিমধ্যেই চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ মাজত এক যোগাত্মক বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰিছে।
অসমত অ’পিএছৰ পুনৰ বাহাল কৰাৰ দাবীত প্ৰতিবাদ
সমগ্ৰ দেশৰ লগতে পুৰণি পেঞ্চন আঁচনি পুনৰ বাহালক লৈ কৰা প্ৰতিবাদে জোকাৰি গৈছে অসমো। ৰাজ্যৰ লাখ লাখ চৰকাৰী কৰ্মচাৰীয়ে মঙলবাৰৰৰ পৰা দুদিননীয়া কৰ্ম বিৰতি ঘোষণা কৰি অ’পিএছ পুনৰ প্ৰৱৰ্তন দাবীৰে প্ৰতিবাদ সাব্যস্ত কৰে। সদৌ অসম চৰকাৰী এন পি এছ কৰ্মচাৰী সন্থা (AAGNPSEA)ৰ তত্বাৱধানত থকা কৰ্মচাৰীসকলে ৰাষ্ট্ৰীয় পেঞ্চন ব্যৱস্থাৰ প্ৰতিবাদত নিজ নিজ কৰ্মস্থলীত ‘কৰ্ম বিৰাতি’ আন্দোলন আৰম্ভ কৰে।
AAGNPSEAৰ সভাপতি অতুলানন্দ হাজৰিকাই কয়, “এনপিএছে পেঞ্চন ব্যৱস্থাক ব্যৱসায় আৰু পেঞ্চনাৰসকলক কিছু ব্যৱসায়িক সামগ্ৰী হিচাপে লয়। এয়া আমাৰ দেশৰ নীতি-নিয়ম আৰু পৰম্পৰাৰ বিৰুদ্ধ। আমি এখন কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰ আৰু এই ভেটিটো খহি যাব দিব নোৱাৰো।’ তেওঁ লগতে কয়, ‘অ’পিএছ পুনৰ প্ৰৱৰ্তনৰ দাবীক হেঁচা প্ৰয়োগ কৰিবলৈ আমি এই দুদিনীয়া প্ৰতিবাদ আৰম্ভ কৰিছো আৰু যদিহে আমাৰ দাবীক গুৰুত্ব নিদিয়ে, যিদৰে এতিয়ালৈকে হৈছে, তেন্তে আমি অধিক তীব্ৰ আন্দোলন আৰম্ভ কৰিম।’
বিদ্যালয়-মহাবিদ্যালয়ৰ চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ সংস্থা, অধ্যাপক আৰু কাৰ্যালয়ৰ কৰ্মচাৰী, ন্যায়িক সেৱা, জিলা প্ৰশাসন, ট্ৰেড ইউনিয়ন, ৰে’লৱে ইউনিয়ন, স্বাস্থ্য খণ্ড আৰু কোষাগাৰকে ধৰি অন্যান্য কেইবাটাও সংগঠনে দুদিনীয়া আন্দোলনক সমৰ্থন আগবঢ়াই প্ৰতিবাদ সাব্যস্ত কৰে।
নাম প্ৰকাশ কৰিব নিবিচৰা নলবাৰী জিলাৰ এগৰাকী শিক্ষকে কয়, ''আমি ২০-৩০ বছৰ ল’ৰা-ছোৱালীৰ মাজত জ্ঞানৰ পোহৰ বিলাও। কিন্তু অৱসৰৰ পিছত যদি দৰৱ এটা কিনি খাবলৈও আমি চিন্তা কৰিবলগীয়া হয়, তেন্তে সেয়া আমি কেনেকৈ মানি ল’ম। অ’পিএছ পুনৰ প্ৰৱৰ্তন কৰিলে অন্ততঃ আমি অৱসৰৰ পিছতো আমাৰ জীৱন সুৰক্ষিত বুলি নিশ্চিত হৈ থাকিব পাৰিম।’
এগৰাকী অৱসৰপ্ৰাপ্ত চৰকাৰী বিষয়াই অ’পিএছ আৰু এনপিএছ বিতৰ্ক সন্দৰ্ভত কয়, ''চাবলৈ গ’লে দুয়োখন পেঞ্চন আঁচনিয়েই ভাল। অ’পিএছৰ জৰিয়তে অৱসৰৰ পিছত নিৰ্দিষ্ট ধনৰাশি এটা পাই থাকিব পাৰি। সেয়া কমো হ’ব পাৰে বা বেছিও হ’ব পাৰে। কিন্তু এনপিএছ হ’লে কৰ্মজীৱনত জমা থৈ যোৱা ধনৰ ভিত্তিত এটা বৃহৎ পৰিমাণ আশা কৰিব পাৰি।’’ অৱশ্যে ব্যক্তিগতভাৱে তেওঁ অ’পিএছৰ পোষকতাই কৰে বুলিও জনায় বিষয়াগৰাকীয়ে।
এন পি এছ আৰু অ’ পি এছ দুয়োটাৰে সুবিধা আৰু অসুবিধা আছে। এন পি এছে অন্যান্য পেঞ্চন আঁচনিতকৈ অধিক নমনীয়তা আৰু অধিক ৰিটাৰ্ণ প্ৰদান কৰিলেও ইয়াৰ নিশ্চয়তাক লৈ অনিশ্চয়তা আছে। আনহাতে, শেষবাৰৰ বাবে উলিওৱা মৌলিক দৰমহা আৰু সেৱাৰ বছৰৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কমেও দহ বছৰৰ সেৱা সম্পূৰ্ণ কৰা চৰকাৰী কৰ্মচাৰীসকলক অ’পিএছে সামৰি লয়। দুয়োখন আঁচনিৰ পক্ষত একাধিক যুক্তি থাকিলেও নীতি নিৰ্ধাৰকসকলে যিকোনো সিদ্ধান্ত লোৱাৰ আগতে সকলোৰে সুবিধা-অসুবিধালৈ সমদৃষ্টি ৰাখি কাম কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰে।